«МИЛЛАТНИ УЙҒОТИШ —УЙҒОНГАНЛАРНИНГ ВАЗИФАСИ»

Президент Шавкат Мирзиёев бошчилигида бўлиб ўтган Маънавият ва маърифат кенгашининг кенгайтирилган йиғилиши том маънода ўзини зиёлиман, деган ҳар бир инсон қалбини бедор қилгани рост. Йиғилишда ўртага ташланган масалалар, ғоялар, ташаббуслар, саволлар бугун ҳар биримизни ҳар куни уйғотиб турувчи овозга айланиши шарт.

Негаки, бугун тарбия, маърифат, ватанпарварлик — миллат эртаси, Ва­тан тақдири, юрт келажаги деганидир. Бу жиҳатларга эътиборсиз қараш, “ме­нинг ишим эмас”, қаби­лида яшаш гўёки халққа қилинган хиёнатдир. Пре­зидентимиз ҳам “Агар биз бу ёруғ дунёда “ўзбек“, “ўзбекистонлик“, “Ўзбекистон“ деган номлар билан яшаб қолишни истайди­ган бўлсак, бу саволларга бугун жавоб топишимиз ва уларни ҳал этиш бўйи­ча амалий ҳаракатларни айнан бугун бошлашимиз шарт. Эртага кеч бўлади», дея таъкидлаб ўтди.

Бугун ҳаракатларимиз­ни натижага, натижалари­мизни давомийликка ай­лантириш замони. Бугунги давр тезкор. Тўхташ – орт­га, ҳаракатсизлик – мағлу­биятга, сукунат – ғоялар ҳужумига олиб келади.

БУГУН ҲАР БИРИМИЗ ҒОЯВИЙ ЖАНГЧИ, ҲАР БИРИМИЗ ВАТАН ҲИМОЯЧИСИ БЎЛИШИМИЗ КЕРАК

Глобаллашув шароити­да кун тартибига аввало, инсон онги ва қалбини забт этиш марраси қўйилмоқда. Курашлар кескин тус олаётган бир даврда халқаро майдонда ёшларни ҳар қандай хавф ва таҳдидлардан асраш, уларнинг мустақил фикри, эътиқоди ва қатъий ҳа­ётий позициясини шакл­лантириш энг муҳим ва кечиктириб бўлмас вази­фалардан бири бўлмоқда.

Президентимизнинг “Бугунги кунда ҳар би­римиз амалда Ватан ҳимоячиси бўлишимиз, ёшларимизни ҳам шу руҳда камол топтириши­миз зарур”, – деган фикр юртимизнинг тақдирига бефарқ бўлмаган ҳар бир ўзбек фарзанди учун ҳа­ётий шиор бўлиши керак. Чунки сўнгги пайтларда урушга муносабат ўзгар­ди, қуролнинг янги тури кашф қилинди. Бу қурол – ғоявий қуролдир. Ҳозир­да ахборот ҳарбий снарядга, Интернет тажовуз қуролга айланганини тан олишимиз керак. Бу қурол ёрдамида инсон онги ва қалби нишонга олинади. Бошқача айтганда, киши­лар онги жанг майдонига айланган, ахборотдан эса вайронакор қурол сифа­тида фойдаланилмоқда. Бу қурол ёрдамида онгга бе­рилган зарбалар кишини адаштиради, уни ўз манфа­атига зид ҳаракат қилишга ундайди, демак, инсонни бошқариш, унинг устидан ҳукмронлик қилиш имко­нини беради.

Ўқ отиш ҳарбий тайёр­гарликни талаб қилади, кимга, қандай отиш учун эса мафкуравий тайёргар­лик керак. Шу маънода бугун бўлажак ҳарбий­ларимиз нафақат билак кучига таяниши, балки мафкуравий таҳдидларни англаши, замонавий ахбо­рот технологиялари, маъ­рифат билан бирга яшаши шарт.

Биринчидан, ахборот уруши жуда камхарж – қў­шин сақлашни, қурол-яроғ сотиб олишни талаб қил­майди. Иккинчидан, ах­борот уруши ҳеч қандай чегараларни тан олмайди. Ахборот урушида инсон онги, миллат руҳияти нишон ҳисобланади. Бу урушда бинолар зарар кўрмайди, одамлар ўлдирилмайди, моддий бойликларга ши­каст етмайди. Лекин унинг мафкуравий, маънавий, руҳий зарарини баҳолаш жуда қийин. Шунинг учун бундай урушни “ментал уруш” деб ҳам аташади.

Буни қуйидаги далил ҳам яққол тасдиқлайди: ҳозирги вақтда дунёнинг 30 дан ортиқ мамлакатида “онлайн қўшин” мавжуд. Уларга ҳар йили жуда кат­та миқдорда маблағ сарф­ланмоқда.

Биз аудиториямизни яхши билишимиз ва унга мос технологиялардан фойдаланишимиз зарур. Бунинг учун “X-Y-Z авлод­лар” назариясига таяниш ҳамда ҳар бир маънавий тарбияни унга мос тарзда ташкил этиш кутилган са­мара беради.

Маълумот учун, “X-Y-Z авлодлар” назарияси аме­рикалик олимлар Н. Хоув ва В. Штраус томонидан фанга олиб кирилган. Бу назарияга кўра, тарғибот­ни амалга оширишда ав­лодларнинг қизиқишлари ва ўзига хос хусусиятлари­га алоҳида эътибор қа­ратилади. 1963-1983 йил­ларда туғилганлар — “X” авлод, 1983-2002 йилларда туғилганлар — “Y” авлод, 2003 йилдан ҳозирги кунга қадар туғилганлар — “Z” авлод ҳисобланади. Кўри­ниб турибдики, бизнинг аудиториямизни “Z” ав­лодга мансублар ташкил этади.

Натижага йўналтирил­ган, прагматик ёндашув­лар керак. Биз, аввало, ўқувчи-талабаларимизда қандай сифатларни (би­лимларни эмас, айнан сифатларни) шакллан­тиришимиз керак, деган саволга жавоб топишимиз зарур.

Бугун Маънавият ва маърифат маркази ўз фаолиятини янги босқичга кўтаришда бу каби аниқ таҳлилий ёндашувлар, замонавий методлардан фойдаланишни мақсад қилиб, бу йўлда бир қа­тор амалий ҳаракатларни бошлади.

ФАОЛ ФУҚАРО – УЙҒОҚ ЖАМИЯТ, ОГОҲ ЯШАШ ДЕГАНИ

Жадид алломалар шун­дай фикрни билдириш­ган: “…Бу тунда ёруғ шам ёнмас, чақмаса гугуртни асли ўғуллар…”. Бугун жамият уйғоқ, ҳар қандай ғоявий таҳдидларга огоҳ бўлиши фуқароларнинг фаоллиги, дахлдорлик ҳисси билан яшашида сезилади. «Асли ўғуллар» миллатнинг фидоийлари, уйғоқ қалбларидир.

Биз бугун маънавият ва маърифат ишини янги поғонага кўтариш учун аввало, фаол фуқароларга эҳтиёж сезамиз. Шу са­бабли ҳозирда Марказда олимлар, соҳа мутахас­сислари томонидан “Фаол фуқарони шакллантириш” Концепцияси лойиҳаси тайёрланмоқда.

Концепцияда бола то она қорнидалигидан бошлаб, улғайгунча унга бериладиган эътибор, тарбия, маърифий озуқа асослари яратилмоқда. Бунда тадқиқот натижала­рига таяниб, психологик, физиологик хусусиятлари ҳам инобатга олинмоқда.

Уйғоқ фикрлиларни тарбиялаш бугун олдимиз­га қўйган асосий мақсад ва вазифаларимиздан биридир.

Буюк аждодимиз имом Мотуридийнинг “Элу юрт билан ҳамдард бўлиб яша­гин, токи халқ ҳамиша сен билан бирга бўлгай”, деган ҳикматли сўзлари бор.

Бугун Президентимиз бошчилигида халқ билан мулоқот қилиш, уларни тинглаш сиёсат даража­сига кўтарилди. Ҳар қан­дай ислоҳотлар, аввало, халқ билан келишилиб, ҳамфикрликда, ҳамжиҳат­ликда амалга оширил­моқда.

Ҳар қандай ислоҳот­нинг самарали амалга ошиши жамиятнинг унга билдираётган муносабати, фидойилиги, ташаббускорлиги ва дахлдорлиги билан боғлиқдир.

Концепцияда аҳамият қаратилаётган яна бир жиҳат бу — маърифатдир. Маърифат илм-фан, замо­навий касб-ҳунарларни эгаллаш, илмий тадқиқот­лар дегани. Бежизга жа­дид боболаримиз юртни тараққиётга олиб чиқиш учун ягона нажот сифати­да илмни кўрмаган. Зеро, нажотни тарбия, қадриятлар билан уйғун бўлган билимгина бера олади.

Тарихда боболаримиз сўзи, илми, қалби билан ватанни ҳимоя қилган. Улар “ғоя жангчилари”га айланиб, халқнинг “кўзини очиш”га ҳаётларини тикиб бўлса ҳам бел боғлаган. Бугун бизга ҳам шунақа фи­дойи, фаол инсонлар керак. Бунинг учун вояга етаётган авлодни шу руҳда тарбиялаш ҳар биримизнинг — оила, маҳалла, таълим муассасаси, жамоатчилик вазифасига айланиши шарт.

Имом Ғаззолий “Илмнинг аввали сукут, сўнг эшитиш, сўнг ёд олиш, сўнг амал қилиш, сўнг уни тарқатишдир”, — дея таъ­кидлаган.

Концепцияда зиёли­ларнинг ўз билганларини билдириши, тарқатиши масаласига ҳам алоҳида аҳамият қаратилмоқда. Агар у бугун “менга тинч­лик керак” деса, жамиятда нотинчлик кўпаяверади, у “мен гапирмайман, бил­ганимни ўзим биламан” деса, душманларимизни “минбар”га чиқарган бўла­ди. Холис бўлиб айтай­лик: бундай қараш билан яшайдиган олим, зиёли, ижодкору санъаткорнинг миллатга қилган хиёнати эмасми?!

Шу сабабли фаол фуқаролар сафининг энг олдида зиёлилар ҳара­катга келиши бўйича бир қатор чора-тадбир­лар, ташаббуслар ишлаб чиқилмоқда.

“МАЪНАВИЯТ СЕКТОРИ” —ЯНГИ КУЧ, ЯНГИ ҲАРАКАТ

Давлатимиз раҳбари­нинг 2023 йил 16-17 ноябрь кунлари Сурхондарё ви­лоятига ташрифи чоғида Маънавият ва маърифат Кенгашларининг ишчи ту­зилмаси сифатида ҳудудлар­даги тўртта секторга қўшим­ча бешинчи –“Маънавият сектори”ни ташкил қилиш бўйича таклиф билдир­ган эди. Бу эзгу ташаббус билан маданий-маъри­фий соҳадаги ишларда ҳокимларнинг масъулия­ти оширилмоқда. Туман, шаҳарларда маънавият ва маърифат масканла­ри ишга туширилмоқда. Янги сектор жойлардаги Маънавият ва маърифат кенгашларининг ишчи ту­зилмаси сифатида фаолият кўрсатиши белгиланди.

Маънавият сектори фаолиятини намунали ташкил этиш учун:

– мактабгача, мактаб, олий таълим муассаса­лари, лицей ва коллеж­ларда ёшларни ҳарбий ватанпарварлик руҳида тарбиявий ишларни ўрга­ниш;

– ҳарбий қисм ва ҳар­бий таълим муассасала­рида ёшларни ҳарбий ватанпарварлик руҳида тарбиялаш борасида амалга оширилаётган ишларни ўрганиш;

– вазирлик, идора ва ташкилотлардаги маъ­навий-маърифий ишлар ҳолатини мувофиқлашти­риш;

– медиа маконда маъ­навий-маърифий ишлар­нинг таъсирчан усул ва ус­лубларини ўз ичига олган миллий контентлар тайёр­лаш каби аниқ вазифалар тақсимотига асосан ишчи гуруҳлари тузилиб, вилоят, туман, шаҳарлар миқёсида олий таълим, мактабгача ва мактаб таълими ҳамда маҳалла тажрибалари ўрганилди.

Бугун Президентимиз бошчилигида халқ билан мулоқот қилиш, уларни тинглаш сиёсат даражасига кўтарилди. Ҳар қандай ислоҳот­лар, аввало, халқ билан келишилиб, ҳамфикрликда, ҳамжиҳатликда амалга оширилмоқда.Ҳар қандай ислоҳотнинг самарали амалга ошиши жамиятнинг унга билдираётган муносабати, фидойилиги, ташаббускорлиги ва дахлдор­лиги билан боғлиқдир.

Секторнинг маҳалла бўғинини ташкил этишда Андижон вилоятининг Марҳамат туманидаги “Дукчи Эшон” маҳалла­си, Тошкент вилоятининг Янгийўл туманидаги “Қир­садақ” маҳалласи тажри­баси ўрганилди. Шунингдек, Сурхондарё вилояти Маънавият ва маърифат кенгаши раиси ташаббу­си билан вилоятдаги 965 та умумтаълим мактаби, 454 та мактабгача таълим ташкилоти, 7 та олий таъ­лим, 54 та профессионал таълим муассасаси, 360 та ташкилот ва корхоналар ҳамда 724 та маҳаллада бир пайтнинг ўзида сектор бўғинлари фаолиятини йўлга қўйиш бўйича қи­линган амалий ишлар таҳ­лил қилиниб, секторнинг Низоми, Концепцияси, чора-тадбирлар дастури ишлаб чиқилди.

Марказ томонидан ҳудудларда сектор фао­лиятини намунали йўлга қўйиш бўйича уларнинг инфратузилмаси, ижти­моий-маънавий муҳити ҳисобга олинган алоҳи­да намунавий методик қўлланмалар, тавсиявий йўриқномалар яратилди.

Маълумки, бугун мам­лакатимизда 29 минг 420 та мактабгача таълим ташкилоти, 10 минг 180 та умумтаълим мактаби, 213 та олий таълим муасса­саси мавжуд. 37 миллион нафар аҳолидан 8,5 мил­лиони мактабгача таълим ташкилотлари, 6,5 мил­лиони умумтаълим мак­таблари, 1 миллион 300 минг нафари олий таълим муассасаларига қамраб олинган.

“Маънавият сектори” — юртимизнинг турли жабҳаларида аҳолини, айниқса, ёшларни миллий ғурур, миллий қадрият­ларимизга ҳурмат руҳида тарбиялашга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар йўлидаги амалий ишлар­ни мувофиқлашитирувчи, ёшларга оид давлат сиё­сатида самарадорликлар ҳисоботини юритувчи энг масъулиятли фаолиятдир.

ҚАРОР ИЖРО БИЛАН КУЧЛИ

Буюк мутафаккир Ни­зомулмулкнинг “Сиёсатно­ма” асари неча асрлардан буён қайта-қайта нашр этилиб, ўқиб келинмоқда. Ушбу асарда “Фармоннинг ҳурмати ва куч-қуввати шундай бўлиши керакки, ижро этилмагунча уни ҳеч ким қўлидан қўйиши керак эмас. Агарда фар­монниг ижроси чўзилиб кетганлиги тўғрисида хабар етса, ундай киши­га, агар у яқинлари бўлса ҳам, жазо берилади” дея таъкидланган. Биноба­рин, қонун ижроси билан кучлидир.

Ўтган йил 22 декабрда бўлиб ўтган Маънавият ва маърифат кенгашининг кенгайтирилган йиғилиши­да Президентимиз томо­нидан қатор вазифалар белгилаб берилди, топши­риқлар айтилди.

Мазкур топшириқлар ижроси ҳудудларда, ва­зирлигу, ташкилотларда қандай таъминлангани­ни аниқлаш мақсадида Маънавият ва маърифат маркази томонидан Ишчи гуруҳи тузилиб, ҳудудлар бўйлаб таҳлилий-танқидий ўрганишлар олиб борил­моқда.

Натижалар кўрсат­моқдаки, айрим туман Маънавият ва маърифат кенгаши раислари, соҳага масъул ходимлар ўз вази­фаларини сидқидилдан ба­жармаган, маърифий-тар­биявий ишларга етарли эътибор берилмаган.

Бу каби камчиликлар сабаб айрим ҳудудда соҳа ривожланмаган, маънави­ят ўн қадам олдинда эмас, 100 қадам орқада қолиб кетган.

Ҳа, ютуқлар ҳам бор. Бироқ уларга маҳлиё бўлиш, тарбия, маърифат билан боғлиқ ишларни орқага суриш, «қўл учи­да» ишлаш – келажакка қилинган хиёнатдир. Буни асло кечириб бўлмайди.

Шу сабабли бу каби ўрганиш ишлари барча ҳудудлар кесимида ўтка­зилмоқда. Улар орқали фаолият таҳлил қилинади, камчиликлар кўрсатила­ди, муаммолар ўргани­лади, таклифлар ишлаб чиқилади. Мақсад битта – фаолиятимизни шаффоф, мақсадли, натижали, сама­рали амалга ошириш.

ЭЗГУЛИК ШИОРИ АМАЛДА

“Бугун маънавият бошқа соҳалардан ўн қадам олдинда юриши, маънавият янги кучга, янги ҳаракатга айланиши керак”, – дея таъ­кидлади Президентимиз.

Ҳақиқатан ҳам биз янги кучга, янги ҳаракатга айланишимиз шарт. Бу — замон талаби. Маърифат­парварларимизнинг “Тил­да, фикрда, ишда бирлик” деган эзгу ғояси бугун ҳам долзарб. Бугун ўз олди­мизга қўйилган мақсад ва вазифаларни бажариш учун барчамиз бирлаши­шиз, ҳаракатларимизни бир кучга айлантирсакки­на тарбия, илм янги ҳара­катга айлана олади.

Шу маънода Бош про­куратура, Мудофаа вазир­лиги, Мактабгача ва мак­таб таълими вазирлиги, Кинематография миллий агентлиги ва бошқа қатор вазирлик ҳамда ташкилот­лар билан ҳамкорликдаги режаларимизни бир­лаштирмоқдамиз, мақ­садли меморандумларни имзоламоқдамиз.

Ҳамкорликда бошла­ётган ишларимиз мазкур жиҳатларни янги, замона­вий босқичга кўтаришга қаратилган.

Дастлабки натижа сифатида ҳозирда Кине­матография миллий агент­лиги билан ҳамкорликда “Биз бир бўлсак – ягона халқ, бирлашсак — Ва­танмиз” шиори остида чекка ҳудудларда турли хил лойиҳалар, “Кинокар­вон” акциялари ўтказилиб келинмоқда.

Бугунги таҳликали замонда Маънавият ва маърифат маркази бу зиё­лилар кучи, уларнинг фи­дойилиги, уйғоқ қалблар, шижоатли ёшлар ҳаракати, минбари, овозига айлани­ши лозим.

Шу бирлашувга қара­тилган қатор лойиҳалар устида ишланмоқда. Хусу­сан, “Яшил макон” умум­миллий ҳаракати доира­сида барча зиёлиларни бирлаштириб, Марказ ташаббуси билан Сирдарё вилоятининг Сайхуно­бод туманида “Маърифат боғи” яратилди. Бу ҳаракат зиёлиларнинг келажак ол­дидаги масъулияти, виждон иши сифатида барча ҳудудларда давом эттири­лиши белгиланди.

Ҳозир замон 100 йил олдин доно жадид бо­бомиз айтгандек, “Турма – югур, тинма – тириш, букилма – юксал!” шиори­ни баланд тутишни талаб қилмоқда. Зеро, бугун биз турсак, душманларимиз югуради, биз букилсак, уларнинг вайронкор ғоя­лари юксалади. Бунга эса асло йўл қўйиб бўлмайди.